2040’ta Dirençli Bir Tarım Sektörü Yolunda: “Tarım ve Gıda için Vizyon”

Avrupa Komisyonu tarafından duyurulan tebliğ, tarım ve gıda sektörlerindeki sorunlara cevap vererek sektörün 2040 yılına kadarki rotasını çizme amacını taşıyor.

2023 yılının son çeyreğinden başlayarak 2024 yılının özellikle ilk yarısına kadar geçen süreçte, neredeyse tüm Avrupa ülkelerinde çiftçi protestoları görülmüştü. Pek çok farklı sebebin yanında esas olarak yeterli desteği görememek, yeşil geçiş kapsamındaki yükün tamamen kendi sırtlarına yüklenmiş olması ve ağır işleyen bürokrasi çiftçilerin başlıca şikayetlerindendi. Çiftçi protestolarına AB’nin verdiği cevap, Ocak 2024’te tarım sektörü için stratejik diyaloğun başlatılması, çevre ve iklim temelli yeşil kuralların ve bürokrasinin esnetilmesi olmuştu. AB tarımının geleceğini konu edinen stratejik diyalog, sektör paydaşlarının bir araya getirildiği birçok toplantının ardından geçtiğimiz yılın eylül ayında tamamlanmıştı. Çıktılarından ise sektörün uzun dönemli işleyişine ve sonraki reform adımlarına yön verecek bir belgede yararlanılacağı ifade edilmişti. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in ikinci Komisyon Başkanlığı döneminin ilk 100 gününde duyurmayı vadettiği bu belge, “Tarım ve Gıda için Vizyon” (A Vision for Agriculture and Food) isimli tebliğ, 19 Şubat 2025 tarihinde yayımlandı.

Tarım AB için Ne İfade Ediyor?

Komisyon tarafından yayımlanan tebliğin ilk sayfaları, Brüksel’in tarım, gıda ve balıkçılık sektörlerine yönelik algısını ortaya koyuyor.  Bu sektörler, 450 milyon nüfuslu AB’nin ve tüm dünyanın gıda güvenliği için hayati, stratejik sektörler olarak tanımlanıyor. İlgili sektörlerin AB’nin rekabetçiliğinde de önemli rol oynadığı ifade ediliyor. Aynı zamanda kırsal bölgelerin canlı ve ekonomik anlamda müreffeh olabilmesi için tarımın önemine bir kez daha vurgu yapılıyor. İlgili sektörlerin doğayla yakın ilişkisine değiniliyor ve çevre ve iklim temelli sorunlarda, tarımın ve gıda sektörünün çözümün bir parçası olduğunun altı çiziliyor. Bu doğrultuda çiftçiler, balıkçılar ve gıda işletmecileri girişimci ve yenilikçi olarak tanımlanıyor.

AB’nin yakın dönemde öncelediği kavramlardan “stratejik özerklik” bu tebliğde de kendine yer buluyor. Sektörün daha evvelki şokları atlatmadaki başarısına rağmen, gıda egemenliğinin “çantada keklik” görülmemesi gerektiği ifade ediliyor. Jeopolitik gerilimlerin, mevcut krizlerin gelecekteki etkisinin, olağanüstü hava olayları ve çevresel bozulmanın tehdit unsuru olduğu ifade ediliyor. Bu tehditlerin yanı sıra AB tarımının yapısal sorunları -yaşlanan çiftçi nüfusu, gelirlerin diğer sektörlere kıyasla düşük bir hızla artması gibi- eklendiği de belirtiliyor.

Vizyonun Dört Sütunu

Bu tespitler çerçevesinde “Tarım ve Gıda için Vizyon” belgesi, esasen dört ana sütun üzerine oturuyor. Bu sütunlardan ilki çiftçiler için adil bir gelir ve makul çalışma koşullarının sağlanmasını amaçlıyor. AB için stratejik öneme sahip tarım ve gıda sektörlerinde genç istihdamı teşvik edecek adımların atılması, desteklerde en çok ihtiyaç duyanların, genç ve yeni çiftçilerin öncelenmesi, çevre ve ekosistemlerin korunmasına yönelik kuralların koşul değil de teşviklerle yürütülmesi ilk sütunda düzenleniyor. İkinci sütun rekabet gücü yüksek ve dirençli bir tarım sektörünün oluşturulması hedefi etrafında şekilleniyor ve yeni uluslararası ortaklıklar kurulmasını, ithal mallar için standartlar belirlenmesini ve AB çiftçilerinin çıkarlarının öncelenmesini öneriyor.

Vizyonun üçüncü sütunu AB’nin iklim hedeflerine odaklanıyor. Karbondan arınma ve rekabetçiliği özendirecek uygulamalar, ekosistemlerin ve biyoçeşitliliğin korunmasını temin edecek stratejiler ve biyopestisitlere geçişin hızlandırılması gibi pratiklerle “geleceğe dayanıklı” bir sektörün inşası hedefleniyor. Vizyonun son sütunu ise kırsal bölgelerde kalkınmaya ve sosyal sürdürülebilirliğe odaklanıyor. AB Kırsal Alanlar Eylem Planı’nın güncellenmesi, sektör paydaşlarıyla yıllık “Gıda Diyaloğu” toplantılarının yapılması, coğrafi işaret uygulamasının teşvik edilmesi bu sütun kapsamında atılacak adımlar olarak gösteriliyor.

Tunç İbrahim Ceylan, İKV Uzman Yardımcısı