Ticaret Savaşlarında Geri Adım

ABD Başkanı Trump, Çin’den ithal edilen bir dizi elektronik ürüne yönelik tarifelere muafiyet açıklarken, diğer ürünler için Pekin’e %245 gümrük tarifesi tehdidinde bulundu.

Başkan Trump, 1 Şubat 2025 tarihinde, ABD’nin en büyük ticaret ortaklarından Meksika, Kanada ve Çin’den yapılan ithalata ek gümrük vergileri getiren bir kararname imzaladı. Kanada ve Meksika’dan gelen ürünlere %25, Çin’den gelenlere ise %10 ek tarife uygulandı. Ardından, 10 Şubat 2025’te çelik ve alüminyum ithalatına tüm ülkeleri kapsayacak şekilde %25 oranında tarife öngören kararnameyi imzalayarak ticaret savaşını küresel arenaya taşıdı. Buna karşılık AB, iki aşamalı bir misilleme paketi açıkladı.

Başkan Trump, 26 Mart 2025’te üçüncü ülkelerden ithal edilen otomobil ve kamyonlara %25 tarife getiren ayrı bir kararname imzaladı ve karar 3 Nisan 2025’te yürürlüğe girdi. Ardından, 2 Nisan 2025’te “kurtuluş günü” ilanıyla ABD’ye giren tüm mallarda değişken oranlı yeni tarifeler uygulamaya kondu. AB’ye %20, Çin’e %34, Vietnam’a %46, Japonya’ya %24 ve diğer büyük ortaklara %10 ile %50 arasında oranlar belirlendi.

Çin ise misilleme olarak 10 Şubat 2025’ten itibaren ABD’den kömür ve LNG’ye %15, tarım makineleri, büyük otomobiller ve kamyonetlere %10 ek tarifeler uygulamaya başladı; nadir toprak elementlerinin ihracatına kısıtlamalar getirdi ve Google’a soruşturma açtı. 3 Mart 2025’te Trump’ın Çin’e uyguladığı %10’luk tarifeyi %20’ye çıkarmasının hemen ardından Çin, ABD’den tarım ürünlerine karşı yeni tarifeler ilan etti. 4 Nisan’da Çin, 10 Nisan’da yürürlüğe girmek üzere ABD menşeli tüm mallara %34 ek tarife uygulayacağını duyurdu, nadir toprak elementleri üzerindeki ihracat kontrollerini sertleştirdi ve çeşitli Amerikan şirketlerini “güvenilmez” şirketler listesine ekledi. Başkan Trump, 9 Nisan’da tarifeleri toplamda %104’e çıkarırken, Çin de hızlıca misilleme uyguladı.

Yoğun misillemeler ve küresel piyasalardaki tansiyon artarken Başkan Trump, söz konusu tarifeleri 90 günlüğüne dondurduğu ve sadece %10’luk temel tarifenin geçerli olacağını açıkladı. Buna karşın Çin’e yönelik tarifeyi önce %125’e, sonra %145’e yükseltti. AB ise, karşı önlemleri 90 gün askıya aldığını ve müzakere çağrısını yineleyerek tüm seçenekleri masada tuttuğunu ilan etti.

Çin’den Tarifelere Ara

Başkan Trump’ın son hamlesine karşı tekrardan hızlıca yanıt veren Çin, 12 Nisan’da geçerli olmak üzere ABD’den gelen ithalata uygulanan verginin %84’ten %125’e çıkarılacağını duyurdu. Açıklamada, ABD’nin Çin’e uyguladığı “anormal derecede yüksek tarifelerin uluslararası ticaret kurallarını ciddi biçimde ihlal ettiği” ve “tek taraflı zorbalık” olduğu vurgulandı. Ayrıca, mevcut vergi oranıyla ABD’den Çin’e ithalatın artık sürdürülemez hâle geleceği gerekçesiyle, ilave vergi artışlarına karşılık verilmeyeceği bildirildi.

Başkan Trump’tan Geri Adım

Başkan Trump, 11 Nisan 2025 tarihinde, karşılıklı tarifeler kapsamında bilgisayarlar (montaj parçaları ve aksesuarları dâhil), akıllı telefonlar, düz panel ekranlar, SSD’ler, bilgisayar monitörleri, çeşitli yarı iletkenler ve entegre devreler gibi bir dizi elektronik ürün ile bileşeni gümrük vergilerinden muaf tutan bir kararname imzaladı. Bu gelişme önemli bir geri adım olarak yorumlandı. Ancak Başkan Trump, ABD’nin dışa bağımlı olduğu kritik ham maddelerin ulusal güvenlik üzerindeki etkilerini incelemek üzere Ticaret Bakanlığı’na talimat verdi. Çin’in çeşitli nadir toprak elementlerine ihracat sınırlamaları getirmesi üzerine gelen bu hamlenin sonucunda, Çin’den yapılan ithalata %245’e ulaşan gümrük tarifeleri getirebileceği gündeme getirildi.

Sonuç

90 günlük erteleme kararının ardından Çin, Başkan Trump’ın başlatmış olduğu ticaret savaşının tam merkezinde konumlandırılmış olarak görünüyor. Ancak Başkan Trump’ın agresif dış politikası sonrası AB ile Çin ilişkilerinde de bir yumuşama gözlemlendiğinin altını çizmek gerekiyor. Böyle bir denklemde ABD’nin tek başına Çin’e karşı topyekûn bir savaşı kazanıp kazanamayacağı ise büyük  soru işaretlerini beraberinde getiriyor. Başkan Trump’ın zikzaklar çizen ticaret politikası iş ve yatırım ortamını da olumsuz etkiliyor ve üretim ve ticarete ilişkin plan yapılmasını zorlaştırıyor.

Avrupa Komisyonu’nun tahminlerine göre giderek daha korumacı hale gelen ve gümrük tarifelerini artırırak üretimi ABD’ye çekmek isteyen Trump yönetiminin uygulamaları tama tersi bir etkide bulunacak. 2027’ye kadar ABD GSYİH’sının yüzde 0,8 ila 1,4 arasında azalması bekleniyor. AB üzerindeki negatif etkinin ise GSYİH’nın yüzde 0,2 civarında olması bekleniyor. Tarife artırımlarının sürekli olması ve ek bazı kısıtlaycı önlemlerle desteklenmesi halinde ABD GSYİH’sındaki azalma yüzde 3,1 ila 3,3 oranını bulabilir. AB için ise yüzde 0,5-0,6 oranında olabileceği öngörülüyor. Üç yıl içinde dünya ticaretinin yüzde 7,7 oranında azalması ve dünya toplam GSYİH’sının yüzde 1,2 küçülmesi ve beklentiler arasında yer alıyor. ABD yönetiminin uygulamaları sebebiyle, iş ortamının kötüleşmesi ve yatırımcı güveninin zedelenmesinin getirebileceği ek zorluklar ve ekonomik daralmayı dikkate alındığında ekonomi ve ticaret manzarası daha da ciddi bir hal alabilir.

Ahmet Emre Usta, İKV Uzmanı