İki gelecek senaryosu: CENNET VE CEHENNEM ve

Eller Aya Biz Yaya

Cumhuriyet Gazetesi 13 Ekim 2025 – Mutlu Doğuş Yıldırım-Gelecekten Notlar

“Uzun Vade (30+yıl)

Bu vadede iki senaryo olabilir. Biraz bilim kurgu gözükmesi riskini de göze alarak kısa yazacağım.

Cennet 

Tüm işlerin yapay zekâ robotlar tarafından yapıldığı, hastalıkların, hatta yaşlanmanın ortadan kalktığı, herkesin bolluk içinde yaşadığı harika bir hayat.

Yapay zekâ ile ilgili tüm riskler elimine edilmiş; bu yeni varlıkla aramızda ahenk var, anlayış var, işbirliği var.

Prof. Geoffrey Hinton’un umduğu gibi; (süper) zekâ biz insanlara bir anne şefkatiyle yaklaşıyor. Ve biz de gerçekten mutluyuz.

Cehennem    

Ya insanların yapay zekâyı kötü amaçları içim kullanması ya da bilinç kazanmış üstün zekânın “insanları emekli etme zamanı geldi” demesi sonucu insanları bekleyen zor günler.

Teknolojinim bu kadar ileri gitmesinin imkânsız olduğunu düşünenlere hatırlatmak isterim: İnsanlık bugün atomun içine açıp bakabiliyor, uzaya çıkıp el sallayabiliyor, yeni canlılar tasarlayabiliyor ve cansız bir makineyle (cep telefonu) açıp ondan akıl alabiliyor(yapay zekâ uygulaması). Bunlar da 100 yıl önce imkânsızdı.

Yapay zekâya bir örnek: Akıllı para teknolojileri: Finansın geleceği cebimizde

Dijital(akıllı) para devreye girecek ve maddesel para devreden çıkacak.

Bu teknolojik ilerleme, hayatımıza büyük kolaylıklar katacak potansiyele sahip. Fakat madalyonun bir de diğer yüzü var: mahremiyet. Attığımız her finansal adımın dijital bir iz bırakması, tüm harcamalarımızın ve para akışımızın merkezi bir otorite tarafından (ve o merkezi otoritenin sistemleri gizlice ele geçirenler tarafından)izlenebilmesi ihtimalini de beraberinde getiriyor.

Yapay zekâ algoritmaları, aynı zamanda finansal dolandırıcılıkları gerçek zamanlı olarak tespit ederek bir nevi finansal koruyucu melek görevi üstleniyor. Anormal harcamaları anında fark edip şüpheli işlemleri engelleyebiliyor.”

İnternetten alıntı – yapay zeka

“Avrupa’da Yapay Zeka

Avrupa’da Yapay Zeka Kanunu’nun temel hedefleri nelerdir?

Söz konusu yasanın temel hedefleri şu şekildedir: Güvenliği ve temel hedefleri koruyan, güvenilir yapay zeka sisteminin sağlanması. Potansiyel zararı ele almak için temelli düzenlemeler oluşturmak. Etik standartları korurken yapay zeka inovasyonunu teşvik etmek.  

AB’den yeni Yapay Zeka Stratejisi

Avrupa Birliği (AB) yapay zeka alanında ABD ve Çin ile rekabet edebilmek için sanayi ve bilimsel yapay zeka kullanımını artırmayı içeren yeni bir plan hazırladı. (Ata Ufuk Şeker 8.10.2025 Güncelleme)

Söz konusu stratejilere göre, AB ülkelerinin yapay zeka alanında öncü rol oynamak için adımlar atılacak. Bu kapsamda Avrupalıların temel endüstrilerinde ve kamu sektöründe yapay zeka hızlandırılacak.

Sağlık, ilaç, enerji, ulaşım, ,imalat, inşaat, tarım, gıda, savunma, iletişim ve kültür gibi sektörlerde yapay zeka benimsenmesi ve kullanımı teşvik edilecek.

KOBİ’lere yapay zeka alanında özel ihtiyaçları konusunda destek sağlanacak ve yapay zekanın operasyonlarına entegre etmelerine yardımcı olunacak.

Sağlık hizmetlerinde yapay zeka destekli gelişme, tarama merkezleri kurulacak.

Yapay zekanın kullanımını yaygınlaştırmak ve yeni önlemleri desteklemek için AB Komisyonu 1 milyar Avro civarında mali destek sağlanacak. Yapay zeka alanında dünya çapında bilimsel yeteneklerin ve yüksek düzeyli profesyonellerin Avrupa’ya çekilmesi için önlemler alınacak.

Ufuk Avrupa’nın yapay zeka alanında yaptığı yatırımlar iki kat artırılacak, 3 milyar Avro üzerine çıkarılacak.

Büyük teknoloji şirketleri de Avrupa’daki mevzuatın önlerinde engel teşkil ettiğini savunuyor.

Çin’de Yapay Zeka Endüstrisi(WikiperıA)

Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki yapay zeka endüstrisi hızla gelişen milyarlarca dolarlık bir sektördür. Çin’in yapay zeka gelişiminin kökleri Deng Xiaoping’in ülkenin temel üretim gücü olarak bilim teknolojiyi vurgulayan ekonomik reformların ardından 1970’lerin sonlarında başlamıştır.

Çin’in yapay zeka geliştirme sürecinin ilk aşamaları yavaş ilerledi ve kaynak ve yetenek eksikliği nedeniyle önemli zorluklarla karşılaşıldı. Başlangıçta Çin, yapay zeka konusunda çoğu Batı ülkesinin gerisindeydi. Araştırmaların çoğu, yurt dışında yükseköğrenim görmüş bilim insanları tarafından yürütüldü.

2006’dan bu yana Çin Halk Cumhuriyeti hükümetleri yapay zeka geliştirme konusunda istikrarlı bir ulusal gündem geliştirdi ve yapay zeka araştırma ve geliştirme alanında lider ülkelerden biri olarak ortaya çıktı. 2016’da Çin Komünist Partisi (ÇKP), 2030 yılına kadar küresel bir yapay zeka lideri olmayı hedeflediği On Üçüncü Beş Yıllık Planını yayınladı.

2021’de Çin yapay zeka ile ilgili etik endişeleri ele alan Çin Halk Cumhuriyeti, Veri Güvenliği Yasası’nı yayınladı. Ekim 2022’de Amerika Birleşik Devletleri federal hükümeti, Çin yapay zeka uygulamaları için gelişmiş bilgisayar ciplerine erişimi kısıtlamayı amaçlayan bir dizi ihracat kontrolü ve ticaret kısıtlaması duyurdu.”

Onlar gidiyor Aya biz gidiyoruz yaya…

Dünyadaki birçok devlet ve ülke yapay zeka uygulamasında çaba sarf ederken bizde boş gözlerle anlamaya çalışan bir duruş var. Ne olduğumuz, ne olacağımız belli değil. Ekonomik özel sektör sürekli kan kaybında, teknoloji kaybında ve mali kayıplar içinde yaşamaya çalışıyor ama iflaslar çok yüksek ve korkutucu görünüyor.

Yukarıdaki bilgiler ve görüşlere göre sıkıntıdan nasıl kurtuluruz?

1. Eğitim gerici yapıdan kurtulup doğa bilimsel yapıya kavuşturulmalı.
2. Gençlere hak ettikleri seviyede önem vererek yurtdışına gitmeleri azaltılmalı, gidenlerin(600 bin) çoğu yurda dönecek şekilde yatırımlar yapılmalı, paradan para kazanma tutsaklığından kurtulmalı.    
3. Devlet insanlık için! yapay zeka dâhil tüm alanlarda destek verecek olanaklar yaratmalı.
4. Tarımsal faaliyetler için gereken mali ve teknolojik destekler ve arazilerin kullanılması verimli ve mutlu edecek seviyeye çıkarılmalı.
5. Devlet devlet olmanın, vatandaş vatandaş olmanın sorumluluklarını yerine getirmeli; geleceğin güzel, bilim yüklü dünyasından kopmamalıyız.

İnsanlar için dünya evrenbilimin okuludur; insanlar da öğrencisi. Dünya insanlar için vardır, teknolojik gelişmenin ise kulu, kölesi olmadan yaşamalıyız.  

Yoksa dünya elden gidecektir.