Zonguldak Belediyesi 200 Yıllık Hafızayı BKM’den Çıkardı

Zonguldak’ta kentin madencilik ve emek tarihine ışık tutan yaklaşık 200 yıllık “Karbonifer (*) Arşivi”, Zonguldak Belediye Başkanı Tahsin Erdem’in talimatıyla Belediye Kültür ve Sanat Merkezi’nden (BKM) çıkarıldı. Arşivin yıllardır korunmasını üstlenen tarihçi–yazar ve emekli maden mühendisi Ekrem Murat Zaman, arşivi bugün Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası (TSO) binasına taşımak zorunda kaldı.

Kent Belleği Kapının Önünde

Yaklaşık 1,5 yıldır BKM’de depoda tutulan Karbonifer Arşivi, Zonguldak Belediyesi’nin kent kitaplığı projesinden vazgeçmesiyle birlikte geri alındı. Arşivin taşınma süreci, kentte kültürel mirasın nasıl korunduğu sorusunu bir kez daha gündeme getirdi.

“Bu Arşiv, Zonguldak’ın Ortak Belgesel Mirasıdır”

Ekrem Murat Zaman, gazetecilere yaptığı açıklamada yaşananları “belgesel mirasa bakışın çarpıcı bir göstergesi” olarak nitelendirdi. Zaman, Zonguldak’ın kimliğinin taşkömürüyle şekillendiğini vurgulayarak, bu hafızanın yok edilmesinin kent kimliğini de silikleştireceğini söyledi.

1865’ten Günümüze Uzanan Belgeler

BKM’den çıkarılan Karbonifer Arşivi’nin, 1865 yılına, Bahriye Nezareti dönemine uzanan Ereğli Kömür Havzası Maden Müdürlüğü arşivinden günümüze ulaşabilmiş kitap, defter ve belgelerden oluştuğu belirtildi. Zaman, arşivin yalnızca Zonguldak’ın değil, Ereğli Kömür Havzası’nın tamamına ilişkin ortak endüstri ve emek tarihi sunduğunu ifade etti.

Emek Tarihinden Sermaye–Devlet İlişkilerine

Arşivde yer alan belgelerin, yalnızca madencilik tarihi açısından değil; kömür madenleri, maden işverenleri, yerli ve yabancı sermaye ile devlet arasındaki ilişkileri anlamak açısından da önemli olduğu vurgulandı. Zaman, Uluslararası Arşiv Konseyi’nin tanımına atıf yaparak arşivlerin “hesap verebilirlik, şeffaflık ve toplumsal hafıza” açısından taşıdığı role dikkat çekti.

30 Yıllık Koruma, Yıllarca Süren Müze Arayışı

Karbonifer Arşivi’nin, Mustafa Yüce ve Ekrem Murat Zaman tarafından yaklaşık 30 yıl boyunca korunarak bugüne taşındığı belirtildi. Zaman, bu arşivin kent kitaplığı ve kent müzesi niteliğinde değerlendirilmesi için yıllarca yetkililer ve iş insanlarıyla görüşmeler yapıldığını, ancak somut bir adım atılmadığını söyledi.

Belediye Onayıyla Taşındı, Belediye Kararıyla Çıkarıldı

Zaman’ın aktardığına göre Karbonifer Arşivi, 6 Haziran 2024’te Zonguldak Belediye Başkanı Tahsin Erdem’in onayıyla BKM’deki depoya belediye araçlarıyla taşındı. Burada envanter çıkarılması, tasarım ve teşhir çalışmaları yapılması planlanırken, süreç hiçbir zaman başlatılmadı. Kent kitaplığı için sponsor bulunması önerisine rağmen belediye bu projeden vazgeçti.

“Arşivi Geri Alın” Talimatı

Zonguldak Belediyesi’nin, kent kitaplığı yapımından vazgeçtiği ve BKM’de tutulan arşivin geri alınması gerektiği kararı, 2025 yılı Ekim ayında Zaman’a sözlü olarak bildirildi. Bu bilgilendirmenin Belediye Kültür Merkezi Müdürü Kürşat Coşgun aracılığıyla yapıldığı ifade edildi.

Geçici Çözüm: TSO Desteğiyle Depoya Taşındı

Ekrem Murat Zaman, arşivin zarar görmemesi için yeni bir yer arayışına girdiklerini ve Zonguldak TSO’nun desteğiyle, Metin Demir tarafından sağlanan depoya taşındığını açıkladı. Zaman, Karbonifer Arşivi’nin değerinin uluslararası düzeyde kabul görmesi gerektiğini belirterek, yeni bir sahiplenme umudunu koruduklarını söyledi.

(*)  Karbonifer, Latince kömür anlamına gelen carbō ve taşımak anlamına gelen ferō sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Bundan dolayı Karbonifer, Latincede “karbon-taşıyan” anlamına gelir.